Οι Μεγάλες Δυνάμεις είχαν ολοκληρώσει το μοίρασμα του κόσμου, οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις όμως οξύνονταν, η ύπαρξη του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους, της ΕΣΣΔ, καθώς και η μεγάλη οικονομική κρίση του 1929 – 1933, που υπονόμευσε τη σταθερότητα του καπιταλιστικού συστήματος, όξυναν ακόμη περισσότερο τις αντιθέσεις ανάμεσα στα ισχυρότερα καπιταλιστικά κράτη.
Ο ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων, σε συνδυασμό με το νόμο της ανισόμετρης οικονομικής ανάπτυξης – άρα και της ανισόμετρης πολιτικής και στρατιωτικής δύναμης των καπιταλιστικών κρατών – που αναπόφευκτα γεννά και τον ανταγωνισμό για το μοίρασμα αγορών και σφαιρών επιρροής, οδήγησε στην εκ νέου αναβάθμιση κρατών στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, κυρίως της Γερμανίας και της Ιαπωνίας. Η ισχυροποίησή τους, τους έδινε την δυνατότητα, μαζί με την Ιταλία να επιδιώξουν και να πετύχουν την ανατροπή των σε βάρος τους αποτελεσμάτων του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, σε όλο τον πλανήτη και φυσικά και στην Μέση Ανατολή.
1η Σεπτέμβρη 1939η φασιστική Γερμανία επιτέθηκε στην Πολωνία. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε αρχίσει και τυπικά. Ο γερμανικός ιμπεριαλισμός αφού δυνάμωσε αρκετά, με πρόσχημα την εξάλειψη της αδικίας που δημιούργησαν οι αποφάσεις της Συνθήκης των Βερσαλλιών, αξίωσε το ξαναμοίρασμα του κόσμου προς όφελός του, αξίωση που συμμερίζονταν επίσης οι Ιταλοί και Γιαπωνέζοι ιμπεριαλιστές. Οι Δυτικές δυνάμεις αφού διευκόλυναν την αποκατάσταση του πολεμικού δυναμικού της Γερμανίας, προσπάθησαν να την στρέψουν ενάντια στην ΕΣΣΔ, υπολογίζοντας ότι θα εξαντλήσουν αμοιβαία την ΕΣΣΔ και τη χιτλερική Γερμανία σε έναν παρατεταμένο και εξοντωτικό πόλεμο. Όμως τα σχέδια των Γερμανών, Ιταλών και Γιαπωνέζων ιμπεριαλιστών περιλάμβαναν ολόκληρο τον κόσμο.
Τον Μάη του 1940 τα γερμανικά στρατεύματα εισβάλουν στη Γαλλία, στις 22 Ιουνίου 1940 υπογράφεται η ανακωχή της Κομπιένης, η Γαλλία παραδίνεται στους Γερμανούς.
Στη Μέση Ανατολή στα μέσα Σεπτέμβρη 1940 τα ιταλικά στρατεύματα εισβάλουν από τη Λιβύη στην Αίγυπτο με στόχο να φτάσουν στο Σουέζ. Τον Δεκέμβρη οι Αγγλοι τους απωθούν.
Την Ανοιξη του 1941 στάλθηκαν στη Βόρεια Αφρική γερμανικά στρατεύματα τα οποία συγκρότησαν το «Αφρικανικό Σώμα» με επικεφαλής τον Ρόμμελ. Σε όλη τη διάρκεια του πολέμου οι σφοδρότερες μάχες στην περιοχή έγιναν στα εδάφη της Β. Αφρικής.
Με την έναρξη των εχθροπραξιών επιβλήθηκε στην Αίγυπτο στρατιωτικός νόμος, όπως προέβλεπε η αγγλοαιγυπτιακή συνθήκη του 1936. Η κυβέρνηση της Αιγύπτου προσπάθησε να κρατήσει ουδέτερη στάση, όμως στις 4 Φεβρουαρίου 1942 αγγλικές μονάδες τεθωρακισμένων περικυκλώνουν τα ανάκτορα και επιβάλουν στον βασιλιά Φαρούκ τον διορισμό του Ναχάς στη θέση του πρωθυπουργού προκειμένου να εξυπηρετηθούν τα βρετανικά συμφέροντα.
Το Ιράκ, δυο μέρες μετά την έναρξη του πολέμου, ενεργοποιώντας τις διατάξεις της αγγλοϊρακινής συνθήκης του 1930, διακόπτει τις διπλωματικές σχέσεις με τη Γερμανία. Η ιρακινοβρετανική συμμαχία δεν κράτησε πολύ. Το Ιράκ αρνήθηκε να διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις με την Ιταλία, ενώ μετά τη συνθηκολόγηση της Γαλλίας η Βαγδάτη σχεδίαζε να αποκαταστήσει σχέσεις με το Βερολίνο προκειμένου να εφοδιαστεί η χώρα με πολεμικό υλικό μιας και οι Βρετανοί μέχρι τότε το αρνούνταν. Το Νοέμβρη του 1940 οι Βρετανοί απαιτούν από τον αντιβασιλέα την άμεση απομάκρυνση της κυβέρνησης και πετυχαίνουν τελικά την παραίτησή της. Στις 11 Απρίλη του 1941 πραγματοποιήθηκε στρατιωτικό πραξικόπημα που συνέπεσε χρονικά με τις σημαντικές νίκες των δυνάμεων του Αξονα στη Βόρεια Αφρική και στην Ελλάδα. Οι Αγγλοι φοβούμενοι μια ιρακινογερμανική συμμαχία αποβίβασαν στρατεύματα στη Βασόρα, το Ιράκ απάντησε με αποκλεισμό της αεροπορικής βάσης των Βρετανών στη Χαμπανίγια. Οι δυο πλευρές συγκρούστηκαν στις 2 Μάη του 1941, ενώ οι Γερμανοί τάχθηκαν αμέσως στο πλευρό του Ιράκ, προμηθεύοντάς το με όπλα δια μέσου της Συρίας. Οι Βρετανοί από τη πλευρά τους έστειλαν στρατεύματα από την Παλαιστίνη και την Υπεριορδανία. Μετά από σκληρές μάχες, στις 30 Μάη, η Βαγδάτη συνθηκολόγησε και το Ιράκ βρέθηκε πάλι κάτω από τον πλήρη έλεγχο της Μ. Βρετανίας.
Στη Συρία και το Λίβανο οι γαλλικές αρχές, με την έναρξη του πολέμου, επέβαλαν αμέσως στρατιωτικό νόμο. Μετά τη συνθηκολόγηση της Γαλλίας, η Συρία και ο Λίβανος βρέθηκαν κάτω από τον έλεγχο της φιλογερμανικής γαλλικής κυβέρνησης του Πετέν. Στις αρχές του 1941 Γερμανοί πράκτορες άρχισαν να δρουν ανενόχλητοι στην υπό Γαλλική Εντολή περιοχή, ενώ στρατιωτικές μονάδες του Αξονα άρχισαν να διεισδύουν από τα κατακτημένα Βαλκάνια. Τον Μάη του 1941, ο διορισμένος από την κυβέρνηση Πετέν ύπατος αρμοστής, στρατηγός Ανρί Ντεντζ, επέτρεψε σε γερμανικά αεροσκάφη με προορισμό τη Βαγδάτη να χρησιμοποιήσουν συριακές βάσεις για ανεφοδιασμό. Τον Ιούνη του 1941 αγγλικά στρατεύματα, με τη συμμετοχή μονάδων του Ελεύθερου Γαλλικού Στρατού, εισέβαλαν στη Συρία και μετά από την ήττα και τη συνθηκολόγηση του Ντεντζ, ένα μήνα αργότερα, η Συρία και ο Λίβανος εντάχθηκαν στη περιοχή που επόπτευε το βρετανικό στρατηγείο της Μέσης Ανατολής και τέθηκαν υπό την κατοχή του βρετανικού στρατού.
Τον Σεπτέμβρη του 1941 η Συρία και τον Νοέμβρη ο Λίβανος ανακηρύσσονται ανεξάρτητα κράτη. Απρόθυμα και μετά από γενική απεργία και μεγάλες διαδηλώσεις, τον Δεκέμβρη του 1943, η Γαλλική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης από τη μια μεριά, Σύριοι και Λιβανέζοι εκπρόσωποι από την άλλη, κατέληξαν σε συμφωνία που προέβλεπε τη μεταβίβαση της πολιτικής εξουσίας στις αντίστοιχες κυβερνήσεις.
Στις 8 Δεκέμβρη του 1941 οι ΗΠΑ κηρύσσουν τον πόλεμο στην Ιαπωνία μετά την αιφνιδιαστική επίθεση των τελευταίων στο Πέρλ Χάρμπορ, την προηγούμενη μέρα. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έληξε στις 9 Μάη του 1945 με ήττα των δυνάμεων του Αξονα.
Η ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΜΕΤΑ ΤΟΝ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
Στα τέλη του 1942 αρχές του 1943 βρετανικά στρατεύματα κατέλαβαν τις λιβυκές περιοχές Κυρηναϊκή και Τριπολίτιδα και γαλλικά στρατεύματα το Φεζζάν. Η Λιβύη βρίσκεται κάτω από αγγλική και γαλλική στρατιωτική διοίκηση μέχρι την ανακήρυξή της σε ανεξάρτητο κράτος την 1η Γενάρη 1952. Η Μεγάλη Βρετανία δημιουργεί στρατιωτικές βάσεις στο Τομπρούκ και το Αλ Αντεμ, η Γαλλία στο Φεζζάν και οι ΗΠΑ την αεροπορική βάση Ουίλους – Φιλντ.
Η Γαλλία, με το πρόσχημα της διατήρησης του «πολιτιστικού» της έργου και την αναγνώριση των οικονομικών της δικαιωμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο αρνείται να μεταβιβάσει τον στρατιωτικό έλεγχο της περιοχής και στις 15 Μάη του 1945, μια βδομάδα μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, γαλλικές ενισχύσεις αποβιβάζονται στην Βηρυτό. Ακολουθούν νέες διαδηλώσεις και αιματηρές επεμβάσεις των γαλλικών στρατευμάτων κατά των διαδηλωτών. Με παρέμβαση της Μεγάλης Βρετανίας, αποσύρονται τα γαλλικά στρατεύματα από τους δρόμους και στη συνέχεια, με την υποστήριξη των Αγγλων, τον Ιούνη του 1945 η Συρία και ο Λίβανος εκδίδουν κοινή ανακοίνωση με την οποία απέλυσαν όλους τους Γάλλους κρατικούς υπάλληλους και έθεσαν τις ειδικές στρατιωτικές μονάδες υπό τον έλεγχο των κυβερνήσεών τους. Τα γαλλικά στρατεύματα αποχώρησαν από την Συρία τον Απρίλη του 1946 και από τον Λίβανο το Δεκέμβρη του 1946.
Στις 22 Μάρτη 1946 υπογράφεται αγγλοιορδανική συνθήκη με την οποία η Μ. Βρετανία παραιτήθηκε της Εντολής επί της Υπεριορδανίας, στις 25 του Μάη 1946 η ανεξάρτητη πια χώρα μετονομάζεται σε Ιορδανία. Η εξαρτημένη θέση της χώρας δεν άλλαξε καθόλου, ενώ εντάθηκε η διείσδυση του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Ο Βρετανός διοικητής της Αραβικής Λεγεώνας αποχωρεί το 1956 και η Λεγεώνα μεταβιβάζεται σε Ιορδανούς αξιωματικούς και μετονομάζεται σε Ιορδανικό Αραβικό Στρατό.
Στις 24 Οκτώβρη του 1945 ιδρύεται ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) που παίρνει τη θέση της ΚτΕ.
Ο Αραβοϊσραηλινός Πόλεμος 1948 – 1949
Στην Παλαιστίνη δυναμώνει ο αγώνας των λαών για την κατάργηση της Βρετανικής Εντολής. Η Αγγλική κυβέρνηση διαβιβάζει το ζήτημα της Παλαιστίνης στον ΟΗΕ. Στις 29 Νοέμβρη 1947 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ψήφισε απόφαση που περιλαμβάνει την κατάργηση της Βρετανικής Εντολής, την αποχώρηση των αγγλικών στρατευμάτων από την Παλαιστίνη και τη δημιουργία δυο ανεξάρτητων κρατών στο έδαφός της, ενός Αραβικού και ενός Εβραϊκού, οικονομικά δεμένων μεταξύ τους. Η Ιερουσαλήμ θα γινόταν ανεξάρτητη διοικητική μονάδα με ειδική διεθνή κυβέρνηση υπό την καθοδήγηση του ΟΗΕ.
Στις 14 Μάη του 1948 ανακηρύχθηκε το κράτος του Ισραήλ σε ένα τμήμα της Παλαιστίνης. Τα αντιτιθέμενα συμφέροντα μεταξύ των Βρετανών, που υπολόγιζαν σε παραμονή των στρατιωτικών τους δυνάμεων, των ΗΠΑ που ενδιαφέρονταν πλέον ενεργά για την παρουσία τους σε όλους τους τομείς στην περιοχή στηρίζοντας και εξοπλίζοντας τα στρατεύματα του Ισραήλ, την αντίθεση των αραβικών χωρών στη δημιουργία εβραϊκού κράτους καθώς και οι ενδοαραβικές αντιθέσεις που αναπτύσσονταν καλλιεργημένες από τα ξένα και ντόπια συμφέροντα που έλεγχαν την οικονομική ζωή της Μέσης Ανατολή, και ο εξτρεμισμός των αστικών σιωνιστικών κύκλων έβαλαν φωτιά στη περιοχή. Τα ξημερώματα της 15 Μάη 1948 ξεκινά ο έτοιμος από καιρό αραβοϊσραηλινός πόλεμος ανάμεσα σε στρατεύματα από την Αίγυπτο, Ιορδανία, Ιράκ, Συρία, Λίβανο, Σαουδική Αραβία και Υεμένη από τη μια και τα στρατεύματα του Ισραήλ από την άλλη. Στη διάρκεια αυτού του πολέμου, που διακόπτονταν από βραχυχρόνιες εκεχειρίες, το Ισραήλ κατέλαβε τμήμα εδάφους της Παλαιστίνης (6.700 τετρ. χλμ.) που προορίζονταν με βάση την απόφαση της Γ.Σ. του ΟΗΕ για τη δημιουργία αραβικού κράτους και τμήμα της Ιερουσαλήμ. Από τα κατακτημένα εδάφη εκδιώχθηκαν πάνω από 900.000 Αραβες. Την Ανοιξη του 1949 υπογράφηκαν συμφωνίες ανακωχής ανάμεσα στο Ισραήλ και τις γειτονικές αραβικές χώρες. Ενθαρρυμένο από το αποτέλεσμα του πολέμου και στηριγμένο στην ανοχή των αγγλοαμερικάνων το Ισραήλ αρνήθηκε να επιστρέψει στα από τον ΟΗΕ προβλεπόμενα εδάφη του, δεν εφάρμοσε την απόφαση της Γ.Σ. του ΟΗΕ της 11ης του Δεκέμβρη 1948 για τον επαναπατρισμό των Παλαιστίνιων προσφύγων και την καταβολή από μέρους του Ισραήλ αποζημίωσης για τις εγκαταλειμμένες περιουσίες σε όσους δεν επιθυμούσαν να επιστρέψουν. Η λωρίδα της Γάζας περιήλθε υπό τον έλεγχο της Αιγύπτου. Στις ανατολικές περιοχές της Παλαιστίνης η Ιορδανία προσάρτησε την Δυτική όχθη του Ιορδάνη και το ανατολικό τμήμα της Ιερουσαλήμ. Ο αραβικός λαός της Παλαιστίνης δεν μπόρεσε να ιδρύσει κράτος.
Στην Αίγυπτο, στον απόηχο της ταπεινωτικής ήττας, και με δεδομένη την έξαρση των αντιδυτικών αισθημάτων που προκάλεσε η διχοτόμηση της Παλαιστίνης, η αιγυπτιακή κυβέρνηση, τον Οκτώβρη του 1951, προχωρά σε μονομερή καταγγελία της Αγγλοαιγυπτιακής Συνθήκης του 1936, απαιτώντας την άμεση απομάκρυνση των βρετανικών στρατευμάτων από το Σουέζ και ανακηρύσσοντας τον Φαρούκ βασιλιά και του Σουδάν. Αμέσως σχηματίστηκαν αντάρτικες ομάδες που άρχισαν επιθέσεις εναντίον των Βρετανικών στρατευμάτων στο Σουέζ, ενώ η βρετανική φρουρά ξεκίνησε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον των ανταρτών. Η αδυναμία της κυβέρνησης να ελέγξει τις αντάρτικες ομάδες και να σταματήσει τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Αγγλων προκάλεσε βίαιες και μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις με αποκορύφωμα την πυρπόληση εμπορικών καταστημάτων και άλλων εγκαταστάσεων στο Κάιρο στις 26 Γενάρη του 1952.
Στις 24 Δεκέμβρη 1951 και επικυρώθηκε από τον ΟΗΕ την 1η Γενάρη 1952 ανακηρύχθηκε ανεξάρτητο το Ενωμένο Βασίλειο της Λιβύης (Ομοσπονδία αποτελούμενη από τις επαρχίες της Κυρηναϊκής, της Τριπολίτιδας και του Φεζζάν) με βασιλιά τον Ιντρις ελ Σενούσι (Ιντρις Α΄). Με την υπογραφή αγγλο – λιβυκής συνθήκης το 1953 και αμερικανο – λιβυκής το 1954 εξασφαλίζονταν στη Μεγάλη Βρετανία και στις ΗΠΑ το δικαίωμα να διατηρούν στρατεύματα και στρατιωτικές βάσεις στη Λιβύη. Τα γαλλικά στρατεύματα αποσύρθηκαν το 1956. Αυτή την περίοδο οι περισσότερες βιομηχανικές επιχειρήσεις και αγροκτήματα βρίσκονται στα χέρια των Ιταλών αποικιστών, από τις αρχές της δεκαετίας του ’30. Το 1963 η Λιβύη ανακηρύχθηκε ενιαίο κράτος.
Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΝΑΣΕΡ.
Στις 23 Ιούλη 1952 το Κίνημα των Ελεύθερων Αξιωματικών, με ηγέτη τον συνταγματάρχη Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ, κατέλαβε την εξουσία. Ο Φαρούκ εξαναγκάζεται σε παραίτηση και εγκαταλείπει την Αίγυπτο για πάντα. Τον Φλεβάρη του 1953 υπογράφτηκε συμφωνία με την Αγγλία που προέβλεπε για το Σουδάν μια μεταβατική περίοδο τριών ετών με ένα καθεστώς αυτοδιοίκησης και αμέσως μετά τον τερματισμό της αγγλοαιγυπτιακής συγκυριαρχίας η Σουδανική Εθνοσυνέλευση θα αποφάσιζε το πολιτικό μέλλον της χώρας.
Στις 19 Οκτώβρη 1954, μετά από μακρόχρονες διαπραγματεύσεις η Αγγλοαιγυπτιακή Συμφωνία του 1954 η οποία ακύρωνε την προηγούμενη Συνθήκη του 1936, προέβλεπε την αποχώρηση των αγγλικών στρατευμάτων από τη ζώνη της Διώρυγας του Σουέζ σε διάστημα 20 μηνών και εκχωρούσε στην Αγγλία το δικαίωμα να ενεργοποιεί τις βάσεις του Σουέζ σε περίπτωση επίθεσης οποιουδήποτε κράτους κατά της Αιγύπτου ή αραβικού κράτους – μέλους του Αραβικού Συνδέσμου συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας. Στις 13 Ιούνη 1956 αποχώρησαν και τα τελευταία αγγλικά στρατεύματα από το Σουέζ.
Στις 24 Φλεβάρη 1955 υπογράφεται το Σύμφωνο της Βαγδάτης μεταξύ του Ιράκ και της Τουρκίας. Αργότερα προσχώρησε στο Σύμφωνο η Αγγλία, το Ιράν και το Πακιστάν. Λίγο αργότερα ισραηλινά στρατεύματα επιτέθηκαν εναντίον των αιγυπτιακών θέσεων στη Λωρίδα της Γάζας, σε αντίποινα για επιθέσεις Παλαιστίνιων ανταρτών. Το καλοκαίρι του 1955 ζητά να προμηθευτεί, χωρίς επιτυχία, στρατιωτικό υλικό από τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία. Το Σεπτέμβρη του ίδιου έτους σύναψε συμφωνία με την σοσιαλιστική Τσεχοσλοβακία και προμηθεύτηκε στρατιωτικό υλικό με αντάλλαγμα αιγυπτιακό βαμβάκι.