Θυμάστε εκείνο το εντομοκτόνο που άρχισε να χρησιμοποιείται τη δεκαετία του ’40 για την καταπολέμηση της ελονοσίας; Στο παρελθόν, τραγούδησαν γι’ αυτό κι οι Χειμερινοί Κολυμβητές, παραδεχόμενοι πως «είναι ένα φάρμακο πολύ εξαιρετικό». Λέγεται DDT και θα αποτελέσει την αφετηρία για τους κοινωνικοπολιτικούς προβληματισμούς που ακολουθούν.
Κάνοντας μια σύντομη ιστορική αναδρομή στη χρήση του, θα δούμε πως παρουσιάστηκε σαν ένα «αμερικανικό τεχνολογικό θαύμα» ικανό να σώσει όσες χώρες μαστίζονταν από την ελονοσία. Επιπλέον, την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, ένα αποτελεσματικό εντομοκτόνο σαν το DDT, αποτελούσε ισχυρό όπλο στα χέρια της Αμερικής, που πάσχιζε να αποδείξει (και) την επιστημονική υπεροχή της έναντι του Ανατολικού μπλοκ. Η αλόγιστη χρήση του είχε ως αποτέλεσμα την ανθεκτικότητα των κουνουπιών-φορέων της ελονοσίας σε αυτό, ενώ προκάλεσε διάφορες παρενέργειες στον άνθρωπο και στα ζώα απ’ άκρη σ’ άκρη αυτού του πλανήτη.
Φαίνεται, λοιπόν, ότι η ανάγκη του ανθρώπου για σωτήρες είναι διαχρονική.
Κατά καιρούς έχουμε ψάξει (και συνεχίζουμε να ψάχνουμε) τη λύση σε σωτήρες, άλλοτε εγκόσμιους κι άλλοτε υπερκόσμιους. Πότε είναι ο επουράνιος Δημιουργός, που υπόσχεται τον αιώνιο Παράδεισο, ένα εργαστηριακό σκεύασμα, ένας καρπός της φύσης, μια στάση ζωής που εμπνέει, τα λόγια κάποιου βιβλίου. Κι άλλες φορές είναι ένας πολιτικός, μπροστά στο πόντιουμ, που βγάζει λόγους ελπίδας για το αύριο. Κοινή συνισταμένη η αγωνία κι η συνήθεια να υπάρχει ένας καθοδηγητής που θα γίνει κι ο μπούσουλας για τα βήματα όσων ακολουθούν. Έως ένα βαθμό είναι κατανοητή αυτή η τάση, ενώ δε γίνεται να παραλειφθεί το γεγονός ότι ικανοποιεί και τη μεγαλύτερη από τις ανάγκες του ανθρώπου, αυτή του να ανήκει κάπου. Μήπως, όμως, έχει ξεκινήσει να προκαλεί περισσότερα προβλήματα από όσα θεωρούμε ότι λύνει; Μήπως οδηγεί σε μια κοντόφθαλμη, μονομερή κι αφοριστική συμπεριφορά, που θολώνει την κρίση, προκαλώντας σύγχυση και στις μετέπειτα πράξεις του καθενός μας;
Ορισμένοι πολίτες υποστηρίζουν πως έχουν πάψει πλέον να πιστεύουν σε πολιτικά πρόσωπα που θα δώσουν λύσεις ως διά μαγείας. Εντούτοις, επιλέγουν να τα στηρίξουν, με βασικό επιχείρημά τους την εξής απορία: «πώς αλλιώς θα γίνει;». Θέλω, λοιπόν, να τους ρωτήσω (επιχειρώντας έναν προφανή παραλληλισμό) αν, παρά τις διαπιστωμένες παρενέργειες του DDT, θα αποφάσιζαν να συνεχίσουν τη χρήση του έως ότου βρεθεί κάτι πιο αποτελεσματικό.
Επανέρχομαι στο βιολογικό ενδιαφέρον του DDT, που εντοπίζεται στο φαινόμενο της προκαλούμενης βιοσυσσώρευσης. Το εν λόγω εντομοκτόνο δε μεταβολίζεται και δε διασπάται από τον οργανισμό, με αποτέλεσμα να συσσωρεύεται στους κορυφαίους καταναλωτές της τροφικής αλυσίδας. Γενικότερα, η αύξηση της συγκέντρωσης τοξικών χημικών ουσιών στους ιστούς των οργανισμών, όσο προχωρούμε στην τροφική αλυσίδα, αποκαλείται βιοσυσσώρευση.
Με παρόμοιο τρόπο αφομοιώνουμε κι εμείς κάθε τύπου προπαγάνδα, κάθε κίβδηλη αυταπάτη που μας προσφέρουν. Συσσωρεύονται, μάλιστα, τόσο βαθιά στη ρίζα του εγώ μας, με αποτέλεσμα να είναι όχι μόνο δύσκολο να τις αποβάλουμε, αλλά να τις αναγνωρίσουμε κιόλας. Καθώς μεγαλώνουμε, οι αντιστάσεις μας σε αυτές μειώνονται και η συγκέντρωσή τους στο μυαλό μας ολοένα και αυξάνει. Η πραγματικότητα και το ψέμα συγχέονται, η θέση μας στην κοινωνία παραμορφώνεται, οι αντιδράσεις μας μοιάζουν με κακέκτυπα αδιέξοδων σκέψεων κι ολόκληρη η ζωή γίνεται μια παρωδία, ένα ανεστραμμένο είδωλο όσων ονειρευτήκαμε.
«Το DDT, το DDT είναι ένα φάρμακο καπιταλιστικό», συνεχίζουν οι Χειμερινοί Κολυμβητές. Κι έφτασε η ώρα για τον πιο σοβαρό από τους προβληματισμούς μου: τελικά, μήπως, όντως, μας ψεκάζουν; Και, μήπως, το φάρμακο που μας ρίχνουν είναι- ποιο άλλο;- το DDT;
